Yapay zeka korkusu abartılıyor mu; ChatGPT işlerimizi elimizden alabildi mi?

Teknoloji dünyasında 2022 yılının sonlarında ticari olarak kullanıma sunulan ChatGPT ile başlayan yapay zeka (AI) ihtilali, kısa müddette tüm dikkatleri bu alana çekti ve adeta bir teknolojik dönüm noktası yarattı. ChatGPT’nin global çapta süratle yayılması, yapay zeka yazılımlarına yönelik ilgiyi ve yatırımları daha evvel görülmemiş düzeylere taşıdı.

ChatGPT’nin viral hale gelmesinden bu yana geçen yaklaşık iki buçuk yılda yapay zeka teknolojilerinde baş döndürücü gelişmeler kaydedildi. Lakin bu süratli ilerleme, AI’nin iş dünyası ve çalışanlar üzerindeki potansiyel tesirlerine, bilhassa de yaygınlaşan “işlerimizi kaybedecek miyiz?” telaşına dair tartışmaları da beraberinde getirdi.

Yapay zeka alanındaki bu süratli ilerlemeler devam ederken, OpenAI’nin yeni, daha yetenekli modellerinin yanı sıra Google’dan Gemini, Anthropic’ten Claude ve DeepMind’dan DeepSeek üzere güçlü rakipler de misal yeteneklerle AI ekosistemini zenginleştiriyor. AI teknolojisindeki en şimdiki ve dikkat alımlı akım ise, “aracı davranış” (agentic behavior) olarak isimlendirilen ve yapay zekanın, insan müdahalesine gerek kalmadan belli, karmaşık vazifeleri üstlenmesine imkan tanıyan bir yetenek. Yeni kuşak AI sistemleri, internet üzerinde bilgi toplamaktan, otomatik kod yazmaya, hatta muhakkak iş süreçlerini yönetmeye kadar geniş bir yelpazede misyonları yerine getirebiliyor. Elbette, yapay zekanın bu kadar otonom yetenekler kazanması, birçok insanın işlerini kaybetme yahut mesleklerinin paha kaybetmesi tasalarını daha da derinleştiriyor.

Korkular gerçekleşmiyor mu? Şaşırtan bir araştırma bulgusu

Bu kaygıların büsbütün yersiz olduğunu söylemek sıkıntı olsa da, mevzuya farklı bir perspektif sunan yeni bir bilimsel çalışma dikkat çekiyor. Chicago Üniversitesi ve Kopenhag Üniversitesi ekonomistleri Anders Humlum ve Emilie Vestergaard tarafından yapılan bu araştırma, yapay zekanın işgücü piyasası üzerindeki tesirlerinin, düşünüldüğü kadar süratli yahut yıkıcı olmayabileceğini öne sürüyor. Araştırmanın bulgularına nazaran, ChatGPT üzere üretken yapay zeka araçlarının, yakın periyotta işgücü piyasası genelinde yahut toplam verimlilik üzerinde beklenen büyük etkiyi yaratmadığı ve çalışanların çalışma saatlerini bariz biçimde artırmadığı belirtiliyor.

Peki yapay zeka vazifeleri kolaylaştırırken neden genel verimlilikte büyük bir sıçrama yaşanmıyor? Çalışma, yapay zekanın birtakım vazifeleri otomatize etse yahut kolaylaştırsa da, AI kullanımının beraberinde getirdiği denetim, doğrulama yahut entegrasyon üzere ek iş yüklerinin ortaya çıktığını ve bunun beklenen üretkenlik artışını dengelediğini vurguluyor. Örneğin, eğitim dalında öğretmenler, öğrencilerin yapay zeka takviyeli araçları kullanıp kullanmadığını denetim etmek yahut AI tarafından üretilen ödevleri kıymetlendirmek için fazladan vakit harcamak zorunda kalıyor. Misal biçimde, AI kullanıcılarının, sohbet botlarından yahut öteki AI sistemlerinden gelen bilginin doğruluğunu, tutarlılığını ve bağlamını incelemek için ek müddet ayırması gerekebiliyor. Bu durum, AI’nın sağladığı kolaylığın, getirdiği yeni sorumluluklarla dengelendiğini gösteriyor.

Danimarka örneği: Kimler incelendi, sonuçlar ne oldu?

Bu bulgular, Danimarka’da geniş bir örneklem üzerinde yapılan kapsamlı bir incelemeye dayanıyor. Yaklaşık 7.000 farklı iş yerini ve 25.000’den fazla çalışanı kapsayan bu tahlilde, yapay zeka gelişmelerine karşı klasik olarak ‘hassas‘ yahut ‘zayıf‘ olduğu düşünülen 11 farklı meslek kümesi mercek altına alındı.

Bu meslekler ortasında muhasebeciler, müşteri takviye uzmanları, öğretmenler, yazılımcılar, gazeteciler ve personel temsilcileri üzere profiller bulunuyor. Araştırmadan elde edilen genel bulgular, yapay zekanın incelenen bu meslek kümelerindeki iş hacmini yahut çalışma saatlerini anlamlı bir biçimde düşürmediğini ve çalışanların büyük bir çoğunluğunun mesleklerini koruduğunu gösteriyor. Lakin, araştırmanın bilhassa Danimarka üzere belli bir Avrupa ülkesinin işgücü piyasası üzerine odaklandığı ve elde edilen sonuçların tüm dünya pazarlarına yahut farklı ekonomik yapıdaki ülkelere direkt genelleştirilemeyeceği değerli bir not olarak eklemek lazım.

Araştırmacılardan Anders Humlum, yapay zeka sistemlerinin şimdi tüm vazifeleri tam manasıyla otomatize edemediğine dikkat çekerek, durumu şöyle özetliyor: “Hala AI teknolojilerinin ‘orta aşama’sındayız ve beşerler bu yeni aracın ne vakit ve nasıl en yararlı biçimde kullanılabileceğini anlamaya çalışıyor.“

Bu açıklama, AI’nin tam potansiyeline ulaşmasının yahut iş süreçlerine büsbütün entegre olmasının vakit alacağını işaret ediyor. Ayrıyeten, araştırma, yapay zekanın getirdiği potansiyel üretkenlik artışının, incelenen iş yerlerinde çalışanların maaşlarına yahut gelirlerine kayda paha bir oranda yansımadığını da gösteriyor; bu da AI’nın getirdiği ekonomik bedelin çalışanlara şimdi gereğince aktarılmadığı biçiminde yorumlanabilir.

Sonuç olarak, bu çalışma yapay zekanın iş dünyasına tesirinin, yaygın kaygılardaki üzere ani ve yıkıcı bir iş kaybı dalgası yaratmak yerine, daha karmaşık ve dengelenmiş bir süreç biçiminde ilerleyebileceğini öne sürüyor; en azından muhakkak pazarlarda ve mevcut teknoloji düzeyinde AI, misyonları dönüştürüyor fakat aynı oranda yeni iş yükleri de yaratabiliyor.