Van’ın sokaklarından yansıyanlar… Çözüm ne kadar kolay, ne kadar zor?

İlk başta şunu söylemekte fayda var. Kürt yurttaşların hassaslık seviyesi farklı farklı. Bu köken hassaslığı için de geçerli. Büyük kısmında dinî aidiyet daha derinde. Etnik aidiyet duyarlılığı bazılarında DEM Parti geleneğine etkin üye olarak iştirakle başlıyor, oy verme ve uzaktan ilgi duymaya kadar kategorilerde sürüyor. PKK’ye takviye de birebir kategorilere ayrılabilir.

Artık çatışmaya son vermek yaklaşımı, temelde ve en genelde çok istenen bir durum. Lakin örgütün silah bırakması, kendini feshetmesi yahut her ne olacaksa buraya kadar Kürt yurttaşlar da bir reaksiyon yok ve kabullenmiş durumda. Tıpkı Türk yurttaşlar üzere… Lakin bu etaptan sonra sükunet gerekli. Önkoşulsuz çatışmayı reddetmek noktasında kararlı durmak hem iktidarın hem de DEM Parti, PKK’nin ısrarı tavrı olmalı. Zira Van’da sohbet ettiğimiz birtakım beşerler buruk. Sorgulamalar başlamış. Dağda çocuğu, kardeşi, yakını ölenler, “Niye?” sorusunu kendilerine sormaya başlamışlar. Bu kategorideki yurttaşlara bir yaklaşım geliştirilmeli. Bu yaklaşım, ne devleti ne de terörle çabada hayatını yitiren asker, polis, güvenlik korucusu yakınlarını örselememeli. Bir yandan da silah bırakacak insanların toplumla uyumlanması gerekiyor. Devlet bir yaklaşımı da aslında “devleti savunan” resmi misyonlu iken ömrünü yitirenlerin yakınları için geliştirmeli. Gözlemlediğimiz kadarıyla bir sonraki evrede bu sorun olacak üzere. Zira Kürt yurttaşlardan devletin yanında olan da, örgütün yanında olan vardı. Yaranın süratle kabuk bağlamasını, süratle düzgünleşmesini sağlayacak bilimsel, uygulamalı bir yaklaşıma muhtaçlık var. Burada devlete, DEM Parti’ye ve örgüt kadrolarına düşenler var.

DEM PARTİ GERÇEKLİĞİ

Van’da gözlemlediğimiz bir öbür gerçeklik de DEM Parti geleneğinin siyaseti toplumsallaşmış, olağanlaşmış. DEM geleneğine oy veren esnafla konuşunca, devlete, devletin silahlı güçlerine bakış açısı hafifçe değişmeye başlamış. Devletin bilhassa Kürtçeye karşı bir hoşgrüsü, olağanlaşmayı etkiliyor. Bir esnaf, “benim çok sayıda polis müşterim var” diyor. “Benim DEM Parti’ye oy verdiğimi bilerek buraya geliyorlar” diye de ekliyor. Fiili çatışmasızlık periyodu bakış açısına da olumlu katkı vermiş. DEM Parti takımları herhalde Türkiye’deki en politik takımlar. Seçmen seviyesinde de birebir tespit yapılabilir. Ağır çatışma şartları sert hudutlar çizmiş. Lakin hudutların yumuşadığı, geçişlerin başladığı da gözden kaçmıyor.

KÜRTÇE VE TÜRKÇE TÜRKÜLER

Van’ın Cumhuriyet Caddesi, cumartesi akşamı cıvıl cıvıl. Caddenin bir yakasında elinde gitar ve başka sazlar genç bir küme Kürtçe türkü söylüyor. Beşerler ellerinde telefon söyleyenleri kameraya çekiyor. İlerleyip tıpkı caddenin karşı tarafından geri dönerken denk geldiğimiz farklı bir küme Türkçe müzik söylüyordu. “Siz Kürtçe söylemiyor musunuz?” diye sorunca, “Ağabey at bir bahşiş istediğin Kürtçe müzik varsa onu söyleyelim” karşılığını verdiler. Sonra “Ay dilber” türküsünü çalıp söylediler. Gecenin ilerleyen saatlerine kadar cümbüş yerlerinden müzik sesleri yükseliyordu. Kürtçe, Türkçe ezgiler sıralı sırasız seslendiriliyordu. Çabucak her yer böyleydi. Türkçe ve Kürtçe Van’da bir arada ve iç içe…

‘ÖZEL SAMİMİ’

CHP lideri Özel’in Van mitinginden üç saat evvel kente gelmiştik. Mitinge kadar süratle çevreyi kolaçan ettik ancak daha derinlemesine mitingten sonra bakabildik. Çok sayıda Vanlıya Özel’i nasıl bulduklarını sorduk. Büyük kısmı Özel’i samimi buluyor. Kamuoyu başkanı olduğu anlaşılan bir esnaf, “Özgür Özel samimi. Her yerde inandığı şeyi, birebir şeyi söylüyor. Bugün burada Ümit Özdağ’ı da söyledi, Selahattin Demirtaş’ı da söyledi” diyor. Lakin şurası net: Seçmen ilgi istiyor. Zira siyaset Vanlılar için şu ana kadar tahlil üretememiş. Beşerler siyasete ilgisiz kalmaya başlamış. Bu her parti için geçerli. DEM Parti’ye doğal olarak reaksiyon ve en kıymetlisi de varlık sebebi için oy veriliyor. Beşerler öncelikli olarak kabullenilmek istiyor. Samimiyet ve kapsamlı irtibatta ısrar CHP’nin hissesine düşen oyu getirebilir. Zira Özel’e ilgi var, reaksiyona rastlamadık.

İŞSİZ VAN

Van’ın en büyük sorunu genç işsizlik. Cadde akşam saatlerinde 25 yaş altı genç kaynıyor. Kentte rahat ve gelecek telaşı olmayan tek kesim AKP’liler olarak görülüyor. Herkes bir AKP’li akrabasının nasıl zenginleştiğini, öfkesini de yansıtarak anlatıyor. Lakin anlatımlar ortasında AKP’den yakınmaya başlamış akrabalara vurgular da duyduk. Örneğin emekliler burada da karşımıza çıktı. AKP’ye en büyük reaksiyon işsizlik nedeniyle geliyor. Mehmet Şimşek’in esnafa yönelik uygulamaları Van’a kadar ulaşmış. Küçük esnaf, “Ben onun istediği vergiyi verirsem, aç kalıp Şimşek’e çalışmam lazım” diye reaksiyon gösteriyor.

Bir müşahedemiz de şu ki; Kürt yurttaşlarda Suriye’den gelenlere yönelik reaksiyon biraz daha keskin. Bir genç, “Suriyelilere Erdoğan babaları bakıyor. Bizim işimiz yok, onlara yardım var. Sularının, ilaçlarının üzerine Arapça yazıyor. Arapça bilen hekimler muayene ediyor. Kürtçe niçin yok? Onlara Türkçe öğrenin diyen de yok” diye reaksiyonunu gösteriyor. Terörsüz Türkiye yaklaşımı Cumhur iktidarına seçmen bazında bir katılım-destek getirmekten çok uzak. İktisat ve şimdiye kadarki uygulamaların yıpratıcı sonuçları yüklü birinci sırada…

Van demek, biraz da İran demek. Muhafazakar kesim İranlılardan şikayetçi. “Kendi ülkelerinde yapamadıkları herşeyi bizim burada yapıyorlar. Bu sefer de bizim gençleri bozuyorlar” diyenler var. Lakin öteki bir gerçek var ki, İranlılar kente ekonomik kaynak getiriyor. Disko ve barları artık kendileri işletmeye başlamış. Fakat İranlıların alışverişi kentte marka mağazaların ağır olmasını sağlamış. Kimi İranlılar Organize Sanayi Bölgesine yatırım yapmış, yapanlar var. Bu komşu ülkeyle kaçak ticaret de kentin vazgeçilmezi. 20 yıl evvel “kırmızı mazot” getirilirdi, artık ona “mavi kartonlu” sigaralar eklenmiş.

Tüm Türkiye’nin sorunu olan kamu kaynaklarına eşit biçimde ulaşamama meselesinin üzerine Van’da etnik kırgınlıklar boyutu eklenmiş. Adalet ve samimiyet problemlerin tahlilini hızlandırabilir.