Atatürk’ün Samsun’a çıkışının 106. yılı: Kurtuluş meşalesinin yandığı gün
Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a çıkarak Ulusal Uğraş’ın birinci adımını attığı 19 Mayıs 1919 tarihi Kurtuluş Savaşı’nın başlangıcı olarak kabul ediliyor.
Bugün resmi bayram olarak kutlanan 19 Mayıs, birinci olarak Samsun’da “Gazi Günü” olarak kutlanmaya başlandı. 4 Mayıs 1935’te ise “Atatürk Günü” olarak resmi bir bayram niteliği kazandı.
Her yıl 19 Mayıs, Türkiye genelinde Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı olarak kutlanıyor.
Bayramda ismi geçen “Gençlik” vurgusu ise Atatürk’ün gençliğe verdiği kıymet ve inancı temsil ediyor. Bugünden yola çıkılarak gençlerin Atatürk’ün ülkülerini hatırlaması ve yarınlara taşıması amaçlanıyor.
İNGİLİZ BASKISI VE BÖLGEDEKİ TANSİYONUN ARTMASI
Mondros Mütarekesi’nin 30 Ekim 1918’de imzalanmasından sonra İzmir’i Yunanlılar, Adana’yı Fransızlar, Antalya ve Konya’yı İtalyanlar işgal etti.
Urfa, Maraş, Antep, Merzifon ve Samsun’a İngiliz askerleri çıktı, İngiliz Donanması 13 Kasım 1918’de İstanbul önlerine demir attı.
Vatan toprağını korumak için yıllarını cephelerde geçiren, Yıldırım Orduları Küme Komutanlığından 3 Kasım 1918’de İstanbul’a dönen Mustafa Kemal, yurdun kurtulması için harekete geçti.
Samsun ve etrafındaki Rumlar, 17-18 Mart 1919’da Samsun’a asker çıkaran İngilizlerin de dayanağıyla çete baskınları yapıp karışıklık çıkararak, Mondros Ateşkes Antlaşması’nın 7. hususu gereği bölgeyi İtilaf Devletlerinin işgaline açmak istiyordu.
Bu gelişmeler üzerine Türk halkı kendini savunmak için teşkilatlanmaya, can ve mal güvenliklerini muhafazaya çalışınca bu durumdan tasa eden İngiliz Yüksek Komiserliği ve Karadeniz Ordusu Başkumandanlığı, 21 Nisan 1919’da İstanbul Hükümeti’ne nota vererek, bölgedeki tansiyonun yatıştırılmasını, Rumlara karşı yapılan kelamda hücumların önlenmesini talep etti.
ATATÜRK’ÜN SAMSUN’A ÇIKIŞI VE HAVZA’YA GEÇİŞ SÜRECİ
Bölgede asayişi sağlaması için 9. Ordu Müfettişi olarak görevlendirilen Mustafa Kemal, İzmir’in işgal edildiği 15 Mayıs 1919’un sonraki günü, Bandırma Vapuru ile İstanbul’dan yola çıktı.
Mustafa Kemal ve arkadaşları, Samsun’a birinci adımlarını 19 Mayıs’ta Reji İskelesi’nden attı. Birinci Dünya Savaşı’nda Ruslar tarafından kentin bütün iskeleleri bombalanmış fakat yalnızca Fransızlara ilişkin Reji (Tekel idaresi) İskelesi sağlam kalmıştı. Fransızlar o dönemde Samsun’da kurulu bir fabrikada sigara üretiyordu. İskelenin ismi bu nedenle “Tütün İskelesi” olarak da geçiyordu.
Samsun’a gelişinin İngilizlerde tedirginlik oluşturması üzerine Mustafa Kemal, Samsun’da 6 gün kaldıktan sonra 25 Mayıs’ta Havza’ya geçti.
HAVZA’DA YAPILAN BİRİNCİ MİTİNGDE İZMİR’İN İŞGALİ PROTESTO EDİLDİ
Ülkenin kurtuluşuna giden yolda Mustafa Kemal Paşa’nın ikinci durağı olan Havza’da birinci miting gerçekleştirildi. Mustafa Kemal Paşa’nın talimatıyla yapılan mitingde, İzmir’in işgali protesto edildi.
Bir sonraki durağı Amasya olacak Mustafa Kemal, 18 gün boyunca Havza’da Ulusal Uğraş için değerli çalışmalar yürüttü.
Havza’daki hareketlilikten haberdar olan İngilizlerin yaptığı baskı ile 9. Ordu Müfettişliği vazifesinden alınması üzerine Mustafa Kemal, Havzalılara sivil olarak veda etti.
MİLLİ ÇABA TÜM YURDA YAYILDI
Gazi Mustafa Kemal ve silah arkadaşlarının Samsun’a çıkarak yaktığı kurtuluş meşalesi sırasıyla Amasya, Erzurum ve Sivas’ta da yakılarak tüm yurda yayıldı.
Milli Çaba sonunda 29 Ekim 1923’te kurulan Türkiye Cumhuriyeti, bu yıl 102. yaşına giriyor.
TÜRK MİLLETİNİN İSTİKLALİ VE İSTİKBALİ İÇİN ÇIKILAN YOL
Türk milletinin geleceğini kurtarmaya yönelik bir arayış olduğu devirde Mustafa Kemal Paşa’nın cüret gösterdiğini belirten Çağlayan, “Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşları büyük bir gayret başlatmak üzere kentimiz Samsun’umuza onurlu adımını atmıştır. Ulusal Çaba devrinde teslim olan bir ülke tablosu var. Büyük bir savaş, 4 yıl sürdü ve bu 4 yıl süren savaşta nüfusumuzun neredeyse dörtte birini kaybettik. Şehit verdik, 1 milyona yakın askerimiz şehit ve gazi oldu.” diye konuştu.
“HALKI İKNA ETMEK İÇİN BİLHASSA SAMSUN’DA BUNUN BİRİNCİ DENEMELERİNİ YAPMIŞTIR”
Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a çıkarak Türk milletini gayrete ikna ettiğini lisana getiren Çağlayan şöyle konuştu:
“Mustafa Kemal Paşa, öncelikle halkı ikna etmek için bilhassa Samsun’da bunun birinci denemelerini yapmıştır, yani halkın nabzını yoklamıştır. Büyük inkılapları gerçekleştiren Mustafa Kemal Paşa, bu inkılapların tutup tutmayacağını ya da toplumun kabul edip etmeyeceğini, milletimizin hazırbulunuşluğunu ölçerek bu inkılapları gerçekleştirmiş ve bu çerçevede de Samsun onun için bir birinci uygulama olmuştur.”
Atatürk’ün bu süreçte Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ni kurdurduğunu vurgulayan Çağlayan, Atatürk’ün halkın gayretin içerisinde olması için çok değerli ve titiz bir çalışma programı yürüttüğünü lisana getirdi.
“MİLLETLER, ŞAYET ÜRETMEZSE, ÇALIŞMAZSA YOK OLMAYA MAHKUMDUR”
Prof. Dr. Kaya Tuncer Çağlayan, Mustafa Kemal Paşa’nın milleti uyandırıp, bilinçlendirerek Ulusal Uğraş’ı başlattığını belirtti.
Milli Çaba ruhunun değerini vurgulayan Çağlayan, şunları kaydetti:
“Milli Gayret ruhu konusunda söylenecek en kıymetli şey, ülkemizin bağımsızlığının korunmasıdır. Her Türk, Türk milletinin ve devletinin bağımsızlığı konusunda son derece teyakkuz halinde olmalıdır. Birebir vakitte ülkemizin aydınlık geleceği için dayanışma halinde olma konusunda hassas olmalıdır. Yeniden üretken olmalıdır. Milletler, şayet üretmezse, çalışmazsa yok olmaya mahkumdur. Atatürk sevgisi, silah arkadaşlarına sevgi, şehitlerimize, gazilerimize hürmet, bütün bunlar alışılmış ki Ulusal Gayret ruhunun özünde yer alması gereken değerlerdir.”
