Açılmamış 1100 yıllık amfora bulundu: İçinde zeytin çekirdekleri, zeytinyağı, şarap veya balık sosu olabilir
Antalya’nın Kaş ilçesi açıklarında yapılan su altı kazılarında, yaklaşık 1100 yıllık, kapağı hiç açılmamış bir amfora gün yüzüne çıkarıldı. Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Kültür Varlıklarını Müdafaa ve Onarım Bölümü Başkanı ve kazının bilimsel danışmanı Doç. Dr. Hakan Öniz liderliğinde, 20 kişilik bir dalış grubu tarafından yürütülen hafriyat çalışmaları sırasında bulunan amfora, bilim dünyasında heyecan yarattı.
Ekip, robotlar yardımıyla yürütülen çalışmalarda, Gazze kıyılarından hareket ettiği ve Akdeniz açıklarında battığı bedellendirilen bir ticaret gemisinin kalıntılarına ulaştı. Yaklaşık 45-50 metre derinlikte keşfedilen ve ağzı kapalı formda korunan amforanın içinde, zeytin çekirdekleri, zeytinyağı, şarap yahut balık sosu bulunabileceği düşünülüyor. Lakin kesin içerik, yapılacak ayrıntılı laboratuvar testlerinden sonra belirlenecek.
Su altından çıkartılmadan evvel birtakım kademelerden geçiyor
Karaya çıkarılmadan evvel kimi evrelerden geçirildikten sonra Kemer’deki Akdeniz Üniversitesi Sualtı Arkeolojisi Laboratuvarına götürülen amfora, evvel mikroskop ve özel büyüteçler yardımıyla incelendi.
Mikroskop ve özel büyüteçlerle yapılan birinci incelemenin ardından, Antalya Bölge Kurulu uzmanları ve laboratuvar restoratörleri tarafından keski, çekiç ve küçük aparatlar yardımıyla yaklaşık bir saat süren çalışmayla amforanın ağzı açıldı.
Açılış sırasında bilim insanları, amforadan gelen koku, doku ve içerik özelliklerini gözlemleyerek birinci kestirimlerde bulunmaya çalıştı. Lakin kesin bulgular için kapsamlı kimyasal tahliller yapılacak.
‘Gazze’den zeytinyağı taşıyor olabilir’
Kazı heyeti lideri Doç. Dr. Hakan Öniz, bulunan amforanın 9. ve 10. yüzyıllarda, Abbasi egemenliği devrinde Gazze kıyılarından yola çıkan bir ticaret gemisine ilişkin olduğunu varsayım ettiklerini belirtti.
Öniz, o devirde Gazze’nin değerli ihracat eserleri ortasında zeytinyağı olduğunu belirterek ayrıyeten Tekirdağ Şarköy-Gaziköy bölgesinden şarap ihraç edildiğini tabir etti. Öniz şunları kaydetti:
🏺Antalya açıklarındaki gemi batığında 1100 yıllık kapağı açılmamış amfora bulundu:
🔸 İçinde zeytin çekirdekleri, zeytinyağı, şarap veya balık sosu olabilir pic.twitter.com/QmpDKqlbp4
— Sputnik Türkiye (@sputnik_TR) April 27, 2025
Bunun dünyada çok ender olan bir durum olduğunu belirten Öniz, şunları kaydetti:
“Amforanın ağzının bin küsur sene boyunca kapalı olarak beklemiş olması ünik bir durum. Zeytin çekirdekleri, zeytinyağı, şarap yahut balık sosu olabilir diye düşünüyorum lakin farklı bir şey de olabilir.
Hakikaten çok heyecanlı bir süreç zira ağzı kapalı bir amfora. 1100 sene sonra amforanın ağzı açıldı ve içinde ne var, tahlil sürecinden sonra aşikâr olacak.
Açılması heyecan vericiydi, sonucu beklemek çok daha heyecanlı.”
‘Analiz süreci uzun sürecek’
Akdeniz Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Materyal Bilimi ve Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Meltem Asiltürk Ersoy da meslek hayatında birinci sefer kapalı amforanın içindeki malzemeyi inceleyeceğini söyledi. Ersoy şunları kaydetti:
“1100 yıllık süreçte deniz ortamında, hem basınç altında hem de sıcaklık değişimlerine bağlı olarak neler olduğunu anlamaya çalışacağız. Bilimsel çalışmalar tek tahlille olmuyor, pek çok tahlilin birbirini doğrulaması gerekiyor. O yüzden bu süreç uzun olacak. O periyoda ilişkin bilgilerle tahlil sonuçlarını birleştirerek sonucu bilim ve arkeoloji dünyasına sunacağız.”
Amforanın tuzdan arındırma ve kapağının açılma süreçlerini gerçekleştiren restoratör konservatör Rabia Işık Akyüz ise amforanın daima ıslak kalmasını sağlayarak, üzerindeki oluşumların kurumaması için hassas çalışma yaptıklarını anlattı.
