Kadyanda Antik Kenti acımasız sporunun merkezi çıktı

Muğla’nın Fethiye ilçesi Yeşilüzümlü Mahallesi’nde, deniz düzeyinden 1 kilometre yükseklikte 15 hektarlık alandaki Kadyanda Antik Kenti’nde grubuyla yüzey araştırmalarını sürdüren Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eskiçağ Lisanları ve Kültürleri Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatih Onur, 2024 yılındaki çalışmalarda 30 yeni yazıt bulunduğunu belirtti.

Çalışmalara Prof. Dr. Werner Tietz aracılığıyla Köln Üniversitesi’nin kısmi finans ve bilimsel dayanak sağladığını kaydeden Prof. Dr. Onur, Koç Üniversitesi Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Merkezi’nin de dayanak verdiğini söyledi.

Prof. Dr. Onur, Fethiye Müze Müdürlüğü ile koordineli yürütülen çalışmalara ayrıyeten dayanak veren Fethiye Belediyesi, Yeşilüzümlü Muhtarlığı, Yeşilüzümlü Jandarma Komutanlığı’na da teşekkür etti.

YÜKSEK POZİSYONDA KIYMETLİ BİR KAVŞAK

Kadyanda Antik Kenti’nde ağır kalıntı olmasına rağmen, Fethiye Müzesi başkanlığında yürütülmüş kurtarma hafriyatları dışında yeteri kadar araştırma yapılmadığını belirten Prof. Dr. Onur, “Biz de bu nedenle antik kentte bir yüzey araştırması yürütmeye karar verdik” dedi.

Antik kentin bir dağ kenti olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Onur, “Fethiye’yi üstten gören, Fethiye Limanı’na hakim bir kent. Fethiye Limanı’ndan kuzeye hakikat gidebilecek bütün yolları denetim edebilecek pozisyonda duruyor. Bu haliyle klasik devirden itibaren hayli kıymetli bir kavşak diyebileceğimiz kentlerden biri” diye konuştu. 

30 YAZIT KIYMETLİ BİLGİLER İÇERİYOR

Antik kentte daha evvel bir Alman grubun kısıtlı araştırmalar yaptığını söyleyen Prof. Dr. Onur, kentte şu an prestijiyle yaklaşık 105 yazıt bulunduğunu söyledi, 30’un üzerindeki yeni yazıtlarda kıymetli bilgiler yer aldığını söz etti.

Bu yazıtlardan beklentilerinin, kentin Roma devri öncesinde nasıl bir pozisyona sahip olduğunu anlayabilmek olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Fatih Onur, bununla bağlı yeteri kadar bilgi elde edemediklerini söyledi.

Ancak çalışmalarında, kentin terk edilmesinden çabucak evvelki şaşaalı periyoduna ait dikkat cazibeli bir durum tespit ettiklerini anlatan Prof. Dr. Onur, şunları söyledi:

“Enteresan bir durum tespit ettik. 2’nci yüzyılda kentin bir spor faaliyetleri merkezi olduğunu gördük. Aslında genel manada bu yüzyıllarda öteki kentlerde de sportif faaliyetler olduğunu biliyoruz, lakin hayli yüksek pozisyonda olan bir kentte bu sportif faaliyetlerin ağır halde yapılmış olması enteresandı.”

BİR YAZIT ÇOK DİKKAT ÇEKİCİ

Tespit ettikleri 30 yazıttan birinin çok kıymetli olduğunu anlatan Prof. Dr. Onur, bu yazıtta nadir rastlanan bir sporun isminin geçtiğini belirtti.

Prof. Dr. Onur, doğrudan bu sporla ilgili yarışlar düzenleyen kişinin kendi yazıtının olmasının, kent için değerli bir öge olduğunu aktardı. Antik periyotta güreş sporunun çok ilgi gördüğünü tabir eden Prof. Dr. Onur, tespit ettikleri bu yazıttaki bilgilerin bir birinci olduğunu söyledi.

Yazıtta güreş kadar saf karşılaşma olmayan ‘pankration’ denilen spor cinsinden kelam edildiğini anlatan Prof. Dr. Onur, “Pankration, güreşin içinde boks, karate üzere sporların da olduğu bir spor çeşidi. Yani fizikî manada şahsa ziyan verebilecek, hatta vefata kadar götürebilecek derecede sert bir spor” dedi. 

‘KENTTE BİRİNCİ DEFA BİR YAZITTA BU SPORA RASTLADIK’

Bölgede bulunan, az sayıdaki antik kentte bu spordan kelam edildiğini belirten Prof. Dr. Onur, şöyle devam etti:

“Kadyanda Antik Kentinde direkt doğruya bu müsabakaları düzenleyen kişinin heykel düsturunda, güreşin yanı sıra pankration sporundan kelam ediliyor. Bütün bu müsabakaları, tertibi bu kişi yapıyor. Ayrıyeten bu karşılaşmaların yapılabilmesi için cebinden para harcamış. Yazıtta kentin eski gymnasion binasının inşası deniyor. Yani eskiyi yine aktif hale geçiriyor. Gymnasion inşaası Yaşlılar Meclisi aracılığıyla yapılıyor. Karşılaşmalar düzenleniyor, mükafatlar veriliyor. Yazıttan bu kentteki faaliyetleri öğrenirken tıpkı vakitte çok evvelce beri var olan ama aktif olmayan ve tamire muhtaçlığı olan bir gymnasion olduğunu da öğrenmiş oluyoruz. Bu kişi kendi periyodunda eski dediği için, eski kavramının Helenistik periyoda kadar gidebileceğini kestirim ediyoruz. Bu da bize ayrıyeten kentin binalarını anlamamız açısından yardımcı oluyor.”

HEM MORALHEM EKONOMİYİ CANLANDIRMAK İÇİN 

‘Kutsal Yarışmalar’ denilen güreş üzere pankration karşılaşmalarının da yalnızca cümbüş emeliyle düzenlenmediğini vurgulayan Prof. Dr. Fatih Onur, o periyotta imparatorluğun genelinde ekonomik dengesizlik olduğuna dikkati çekti.

Prof. Dr. Onur, “Bunların aşılabilmesi için bu tip müsabakalar düzenleniyordu. Yani hem moral hem de ekonomik döngü sağlansın diye. Zira yarışlara bölgeden beşerler gelip gidiyor. Münasebetiyle kentte iktisat canlanıyor. İçinde iktisadın de olduğu bir bayram üzere geçiyor müsabakalar. Bölgesel döngüyü sağlayan, insanların hareketini sağlayan bir sistem bu” dedi. 

KENT TERK EDİLMİŞ

Kentin en dikkat cazibeli yanının ise terk edilmesi olduğunu anlatan Prof. Dr. Onur, “Kentin içerisinde yapılara baktığımız vakit daima Roma periyodu yapıları görüyoruz. Roma periyodundan sonraki süreçlerde ise kentte değil bir kilise, bir tane bile Hristiyanlık izine rastlamadık. Bu aslında çok görülen bir durum değildir” dedi.

Düzenlenen karşılaşmaların muhtemelen kentin son şaşaalı günleri olduğunu kaydeden Prof. Dr. Onur şunları söyledi:

“Bu kent Hristiyanlığı dahi görmeden terk edilmiş. Bunun nedenleri ortasında en makul seçenek, kentin su sistematiğinin yani sarnıç sisteminin bozulmuş olması ki bu sarsıntı nedeniyle olabilecek bir şey. Bu sistemi tekrar yapamazlar, çok güç. Zira bayağı zahmetli iş. Esasen bilhassa o devirde beşerler ovalara inmeye başlıyor. Muhtemelen kenti bıraktılar ve aşağılarda bir yerlerde hayatlarına devam ettiler.”

Prof. Dr. Fatih Onur, pozisyonu, verimli ovası ve bölgedeki bir öbür antik kent olan Telmessos’un limanına erişimiyle stratejik avantaja da sahip olan Kadyanda Antik Kenti’ndeki çalışmalarının bir maksadının da kentin planını çıkarmak olduğunu söyledi. Prof. Dr. Onur, bunun için Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi Uzay Bilimleri ve Teknolojileri Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Nusret Demir ile birlikte çalıştıklarını vurguladı. 

KENTİN LİDAR TARAMASI YAPILDI

Doç. Dr. Nusret Demir ise Kadyanda Antik Kenti’nde dron ile gerçekleştirdikleri lidar (objelere gönderilen ışınların çarpıp geri dönerek ara hesaplanması) verisi hakkında bilgi verdi.

Bu bilginin en kıymetli avantajının hem ağaçlar ve bitki örtüsünün üzerinden hem de bitki altında çok ağır bilgi sağlamak olduğunu anlatan Doç. Dr. Demir, şöyle devam etti:

“Çalışmamızda büsbütün tabanı görmemiz için uyguladığımız metotlarla bitki örtüsünü kaldırdık. Santimetre mertebesinde araziyi hassas formda modelledik. Üç boyutlu dijital ikizini oluşturduğumuz araziyi, arkeoloji uzmanlarımızla paylaştık.”

Lidar çalışmasıyla alanda gözle görülememiş yapıların tespit edildiğini söyleyen Doç. Dr. Demir, kentin birebir, birebir ölçekli üç boyutlu haritasını yaptıklarını aktardı.

Antik kent alanında çok ağır bitki örtüsü bulunmasının kendilerini çok zorladığını vurgulayan Doç. Dr. Demir, “Kadyanda Antik Kenti’nde çok ağır bitki örtüsü olması nedeniyle olağan imajla data alsaydık, bu tahlili yapamayacaktık. Zira aşağıyı göremiyoruz. O yüzden lidar kullandık. Bu bitki örtüsünün âlâ formda ayıklanabilmesi gerekiyordu. Zira rastgele bir bitki örtüsü kaldığı vakit bu buluntu olarak da algılanabilirdi” tabirlerini kullandı.