Yeni Türk şiirinin kurucusu: Abdülhak Hamid Tarhan
Tanzimat zamanı müelliflerinden Abdülhak Hamid Tarhan’ın vefatının akabinde 85 yıl geçti. Türk edebiyatına “Makber” isimli unutulmaz yapıtı kazandıran Tarhan, tarihçi Hayrullah Efendi ile Münteha Nasib Hanım’ın üçüncü çocuğu olarak 2 Ocak 1852’de, dedesi Hekimbaşı Abdülhak Molla’nın yalısında dünyaya geldi. Ünlü müellifin bugün 86’ıncı vefat yılı…
Köklü bir aileye sahip olan Tarhan, birinci tahsiline Bebek’teki mahalle mektebinde başladı. Usta muharrir, Evliya Hoca, Bahaeddin Efendi ve ona şiir zevkini aşılayan Hoca Tahsin Efendi’den özel dersler aldı, kısa bir müddet Rumelihisarı Rüştiyesi’nde eğitim gördü.
Ailesinin isteği üzerine Ağustos 1863’te ağabeyleri Nasuhi Bey ve Tahsin Efendi ile Paris’e giden şair, bir buçuk yıl Hortus College’da eğitim gördü.
Abdülhak Hamid Tarhan, 1864’te, ağabeyleriyle İstanbul’a dönerek, Fransız mektebine devam etti. Fransızcasını geliştirmek için çeviri odasında çalışmaya başlayan müellif, babasının 1865’te Tahran Büyükelçiliğine atanmasıyla İran’a gitti ve Farsça öğrenmeye başladı.
BİRÇOK DEVLET VAZİFESİNDE ÇALIŞTI
Unutulmaz edebiyatçı, babasının vefatı nedeniyle 1867’de İstanbul’a döndü. Maliye Bakanlığı Özel Kalem Müdürlüğü ve Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü’nde çalıştı. Tarhan, memuriyeti esnasında sırasında tanıştığı Ebuzziya Tevfik vasıtasıyla Samipaşazade Sezai, Namık Kemal, Recaizade Ekrem ve Mizancı Murad’la arkadaş oldu.
EVLİLİK HAYATI…
“Macera-yı Aşk” isimli birinci piyesini 1873’te kaleme alan edebiyatçı, 1874’te “Sabrü Sebat” ve “İçli Kız”, 1875’te “Duhter-i Hindu”, 1876’da “Nazife”yi yazdı. Abdülhak Hamid Tarhan, Pirizade Fatma Hanım ile 1874’te evlendi.
İkinci katip olarak atandığı Paris Büyükelçiliğinde vazife yapan Tarhan, 1876’da şiir yazmaya başladı. “Belde veya Divaneliklerim” isimli şiirleriyle “Nesteren” isimli piyesi bu periyotta yayınlanan usta edebiyatçının, kaleme aldığı bir eser hasebiyle 1878’de Paris’teki misyonuna son verildi.
Tarhan, 1883 sonlarında Bombay şehbenderliğine tayin edildi. Kuvvetli Hindistan tabiatından etkilenen Tarhan, “Kürsi-i İstiğrak”, “Külbe-i İştiyak” ve “Zamane-i Ab” isimli şiirleri yazdı.
Eşinin vefat acısıyla Makber’i yazdı
İstanbul’da vereme yakalanan ve güzelleşir ümidiyle Hindistan’a getirdiği eşi Fatma Hanım’ın durumu kötüleşince İstanbul’a dönmek üzere yola çıkan Tarhan, hastalık yolda daha da artınca, ağabeyi Nasuhi Bey’in valilik yaptığı Beyrut’ta karaya çıktı. Fatma Hanım, 21 Nisan 1885’te Tarhan’ın ağabeyinin konutunda hayatını kaybetti.
Eşinin vefat acısıyla Makber isimli yapıtı kaleme alan Tarhan, İstanbul’a döndükten bir müddet sonra Londra sefareti başkatipliğine tayin edildi. Londra’ya gidişi, Tarhan’ın yapıtlarında de tesirini gösterdi.
ABDÜLHAK HAMİD TARHAN ÖLDÜ
Başarılı muharrir, 1890’da Londra’da Nelly Clower ile evlendi. Londra’da, “Zeynep” ve İngiltere’nin Victoria devri özelliklerini yansıtan “Finten” isimli iki piyes kaleme aldı. Abdülhak Hamid Tarhan, 1895’te Lahey Büyükelçiliğine, 2 yıl sonra ise kendi isteğiyle Londra Büyükelçiliği müsteşarlığına atandı. Eşi Nelly’nin hastalanması nedeniyle İstanbul’a gelen Tarhan, Brüksel Orta Elçiliği’ne atandığı 1906’ya kadar burada kaldı.
Tarhan, eşi Nelly’nin 8 Şubat 1911’de vefat etmesinden bir yıl sonra Belçikalı Lüsyen (Lucienne) Hanım’la evlendi. İstanbul’a dönen müellif, 1914’te Ayan Meclisi üyesi oldu ve meclisin ikinci başkanlığına getirildi.
Görevi 1922’de sona erince ailesiyle Avrupa’ya giden Tarhan, Cumhuriyetin ilanından sonra emekliye ayrıldı, 1928’de İstanbul milletvekili seçildi. Usta edebiyatçı, 13 Nisan 1937’de hayata veda etti. Tarhan, Atatürk’ün talimatıyla Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedilen birinci kişi oldu.
Şair-i Azam” ve “tezatlar şairi” olarak anıldı
Şair, muharrir Tarhan Türk şiirine batıdan yeni bahisler, özgür fikir ve yeni bir form getirdi. Çağdaş edebiyatın doğuşunda aktif bir isim olarak bilinen Tarhan, Batılı müelliflerden etkilenerek yazdığı oyunlarla Türk tiyatrosuna felsefi kanıyı soktu.
Makber ve Ölü-Osmanlıca
Basında Şair-i Azam ve tezatlar şairi olarak bilinen, Türk şiirine batılı bir anlayış ve nazım yenilikleri getiren Tarhan, felsefi duyuş ve hayal gücünü tüm yapıtlarında ustalıkla sergiledi.
Geniş bir coğrafyayı tanıma fırsatı bulan usta muharrir, birçoklarını manzum olarak kaleme aldığı tiyatro yapıtlarında, Türk, Arap, Asur ve Yunan tarihinde geçen olayları anlattı, tabiat ve aşk kavramlarını işlediği şiirlerle tiyatro yapıtları yazdı.
Birinci ve İkinci Meşrutiyet’i gören, akabinde da Cumhuriyet’in kuruluşuna şahit olan Tarhan, yapıtlarında devrin tesirlerini kaleme aldı. Uzun yıllar hem Doğu hem de Batı ülkelerinde diplomatlık yapmasından ötürü mukayeseli edebiyata da hakim oldu.
